Nasz patron

IGNACY KRASICKI - hrabia, ur. 3 II 1735 w Dubiecku (Sanockie), zm. 14 III 1801 w Berlinie, poeta, prozaik, publicysta, komediopisarz, najwybitniejszy przedstawiciel literatury polskiego oświecenia, zwany przez współczesnych księciem poetów. Przeznaczony do stanu duchownego ze względu na nieświetną sytuację materialną rodziny, uczył się w kolegium jezuickim we Lwowie oraz w seminarium duchownym misjonarzy w Warszawie (1751-54), gdzie zetknął się ze środowiskiem wczesnooświeceniowym, a w rozległych lekturach - z literaturą francuską klasycyzmu "wielkiego stulecia" XVII i myślą europejskiego oświecenia. Związany koligacjami z magnackimi rodzinami z tzw. stronnictwa republikanów, przeciwnego Familii Czartoryskich i wszelkim projektom reform, wysłany dla uzupełnienia studiów do Rzymu (1759-61), włączył się w republikańską grę polityczną. Zmienił orientację podczas bezkrólewia 1763-64, a wkrótce po elekcji znalazł się w otoczeniu króla i stał się jednym z najbliższych współpracowników Stanisława Augusta w jego działalności kulturalnej. Na l. 1775-86 przypada okres ożywionej literackiej działalności Krasickiego i głównego rozkwitu jego talentu: 1775 wyszła drukiem Myszeis, 1776 Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, 1778 Monachomachia i cz. 1 Pana Podstolego, 1779 - Bajki i przypowieści, Satyry (tzw. cz. 1), Historia oraz Antymonachomachia, 1780 Wojna chocimska i 3 spośród 7 komedii pisanych dla heilsberskiego teatru dworskiego, 1781-83 encyklopedia Zbiór potrzebniejszych wiadomości (t. 1-2), 1784 Wiersze (satyry, listy poet., różne wiersze) i in. Służąc swą twórczością dziełu stanisławowskiej reformy, w burzliwym życiu politycznym epoki Krasicki udziału nie brał; podczas konfederacji barskiej zajął stanowisko chwiejne, co doprowadziło nawet do przejściowego ochłodzenia w stosunkach z królem. Twórca ogłoszonego w 1774 Hymnu do miłości ojczyzny, specjalnie napisanej rocznicowej Pieśni na dzień 3 maja 1792. Łatwo pogodził się z przejściem pod panowanie pruskie (prowadził jedynie z władzami administracyjnymi nie kończące się spory finansowe); bywał w Berlinie i Poczdamie, podejmowany przez Fryderyka II i Fryderyka Wilhelma II, któremu zawdzięczał nominację na arcybiskupstwo gnieźnieńskie (1795). Nie interesował się niemal zupełnie rządami diecezją i archidiecezją, składając swe obowiązki na barki sufraganów i kapituły; lata spędzone w rezydencjach arcybiskupich w Skierniewicach i Łowiczu poświęcił na zakładanie ogrodów i porządkowanie twórczości literackiej. Pod koniec życia miał Krasicki, wg świadectw współczesnych, przyczynić się przez interwencję; u króla pruskiego do założenia Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Zmarły w Berlinie, pochowany został w kościele Św. Jadwigi; dzięki staraniom J.U. Niemcewicza zwłoki sprowadzono 1829 do kraju i złożono w gnieźnieńskiej katedrze.

Twórczość Krasickiego odegrała istotną rolę w odrodzeniu literatury polskiej w dobie stanisławowskiej. Podstawowe cechy jego talentu: trafność obserwacji, jasność i precyzja języka, mistrzostwo w zamykaniu ważkich treści w aforystycznym skrócie oraz w operowaniu dowcipem, ironią, kpiną, parodią, podbudowane nieprzeciętną inteligencją oraz kulturą umysłową i artystyczną znakomicie przystawały do przyjętej przez poetę koncepcji literatury jako narzędzia społecznej edukacji. Jako pisarz był też Krasicki przede wszystkim wychowawcą. W jego postawie i programie ' znalazły 'odbicie słabości charakterystyczne dla programu obozu królewskiego; dzielił więc z otoczeniem Stanisława Augusta jego złudzenia i gorzkie rozczarowania. Uderzającą cechą dorobku Krasickiego jest jego rozpiętość gatunkowa: mieści się w nim liryka, bajki, satyry, listy poetyckie, poematy heroikomiczne, epos hist., komedie, proza publicystyczna, powieści, powiastki filoz., dzieło hist. lit., żywoty i dialogi na wzór staroż., a także encyklopedia i uzupełnienia do herbarza K. Niesieckiego (wykorzystane przez J.N. Bobrowicza w wyd. 1839-45).

Odmienny nieco charakter ma stanowisko Krasickiego w dziejach polskiego teatru; jego komedie nie zaliczają się do najszczęśliwszych realizacji w komediopisarstwie stanisławowskim, natomiast jako teoretyk, autor i inspirator wytyczał na łamach "Monitora" drogi twórczości przeznaczonej dla młodej sceny narodowej, traktowanej jako ,,świecka kazalnica" - najdogodniejsze, bo trafiające do szerszych kręgów niż słowo pisane, narzędzie wychowawczego działania; niezależnie od przyjęcia czy odrzucenia hipotezy o współautorstwie komedii Bohomolca, wycisnął Krasicki silne piętno na pierwszym okresie narodowego teatru. Krasicki należy do pisarzy, których wielkość doceniona została już przez współczesnych i mimo wahań w stopniu zainteresowania w różnych epokach nigdy nie była poważniej kwestionowana. Zwietrzało natomiast zainteresowanie czytelnicze, i to już od romantyzmu, innych szukającego wzorów i innych doznań w lekturze; stał się Krasicki, pisarzem szkoły raczej niż żywego odbioru, z jednym wyjątkiem - bajek, często zresztą mylnie adresowanych do dzieci. Interesowała się twórczością księcia poetów historia literatury; pierwsze próby syntezy podjęli bezpośrednio po śmierci poety F.K. Dmochowski i S.K. Potocki, pierwszy zarys monograficzny ogłosił 1879 Kraszewski. Mimo obfitości przyczynków i cennych nieraz opracowań cząstkowych brak dotąd nowoczesnej metodologicznie monografii, podsumowującej dotychczasowe badania. W 1969 otwarto w Dubiecku poświęcony Krasickiemu oddział Muzeum Ziemi Przemyskiej; pamiątki po nim udostępnione też są w powstałym muzeum przy kolegiacie łowickiej.